-
1 китерү
перех.1)а) в разн. знач. приноси́ть/принести́ (газету, свободу, известие, запах, холод и т. п.) || принесе́ние, приноше́ниекире китерү — принести́ обра́тно
бүләккә китерү — принести́ в дар; принесе́ние (приноше́ние) в дар
б) приноси́ть/принести́, приводи́ть/привести́, подава́ть/пода́ть (ужин, обед на стол)икенчегә кыздырылган тавык китерү — на второ́е подава́ть жа́реную ку́рицу
в) приноси́ть/принести́, дава́ть/дать (доход, прибыль, пользу)яшелчәчелек ел да зур табыш китерә — овощево́дство ка́ждый год прино́сит (даёт) большо́й дохо́д
г) приноси́ть/принести́, доставля́ть/доста́вить (счастье, удовольствие, радость, неприятность и т. п.) || принесе́ние, доставле́ние (удобств, выгод, наслаждений и т. п.)2)а) приводи́ть/привести́, подводи́ть/подвести́, пригоня́ть/пригна́ть (кого, что-л., к кому, чему-л.) || приведе́ние, подведе́ниеатны болдыр янына китерү — подвести́ коня́ к крыльцу́
көймәне яр кырыена китерү — пригна́ть ло́дку к бе́регу
б) в разн. знач. приводи́ть/привести́ (в движение, порядок, боевую готовность; к победе, успеху, гибели и т. п.) || приведе́ниеуртак ваклаучыга китерү — мат. привести́ к о́бщему знамена́телю
в) приводи́ть/привести́, подводи́ть/подвести́ (к выводу, заключению, решению и т. п.)г) приводи́ть/привести́, предъявля́ть/предъяви́ть, представля́ть/предста́вить (факты, доказательства, аргументы, примеры) || приведе́ние, представле́ние, предъявле́ниед) приводи́ть/привести́, представля́ть/предста́вить ( свидетелей на допрос)3) наноси́ть/нанести́ (песок, ил) || нано́с4) завози́ть/завести́, привози́ть/привезти́, подвози́ть/подвезти́, доставля́ть/доста́вить (товары, строительные материалы, туристов и т. п.) || приво́з, заво́з, подво́з, доста́вка (товаров, продуктов на место)5) носи́ть, таска́тьинештән су китерү — таска́ть (носи́ть) во́ду из ре́чки
6) подпуска́ть/подпусти́ть || по́дпускярга якынрак китерү — подпусти́ть бли́же к бе́регу
эт беркемне дә янына китерми — соба́ка никого́ к себе́ не подпуска́ет
7) приводи́ть/привести́, приноси́ть/принести́ (котят, щенков); роди́тьуңган хатын ул китерер, изге хатын кыз китерер — (посл.) де́льная же́нщина рожа́ет сы́на, свята́я же́нщина - дочь
8) причиня́ть/причини́ть, наноси́ть/нанести́ (вред, урон, ущерб) || причине́ние, нанесе́ние9) вызыва́ть/вы́звать сон10) имеет индив. переводышартын китерү — испо́лнить (вы́полнить) все усло́вия (т. е. сделать как положено)
йоласын китерү — поступа́ть по обы́чаю
11) в знач. вспом. гл. образует сложные отымённые глаголытар-мар китерү — разгроми́ть
хәтергә китерү — вспо́мнить
кәефен китерү — развесели́ть
барлыкка китерү — созда́ть, сотвори́ть
•- китереп бирү
- китереп җиткерү
- китереп кертү
- китереп кушу
- китереп кую
- китереп сугу
- китереп тапшыру
- китереп ташлау
- китереп терәү
- китереп тору
- китереп чыгару -
2 алай-болай
нареч.1)а) туда́-сюда́; туда́ и сюда́; то туда́, то сюда́ (оглядываться, озираться, водить глазами)б) туда́-сюда́; то туда́, то сюда́; взад и вперёд; то взад, то вперёд ( бегать суетясь)2)а) куда́-нибудь, куда́-либоалай-болай барасыгыз юкмы? — вам не на́до куда́-нибудь сходи́ть?
б) никуда́алай-болай китмәгез, хәзер табын әзерлим — никуда́ не отлуча́йтесь, сейча́с стол накро́ю
3) см. аннан-моннан гына 1), 2)4) на (тот) слу́чай, е́сли; в слу́чае, е́слиалай-болай җитми калса — в слу́чае, е́сли не хва́тит; на (тот) слу́чай, е́сли не хва́тит
алай-болай көн бозылса, кире кайтабыз — в слу́чае, е́сли испо́ртится пого́да, вернёмся обра́тно
5) (а) е́сли (вдруг)алай-болай очрамаса? — вдруг не встре́тится?
алай-болай ялгышып куйсаң? — а е́сли (вдруг)
6) (смотри́) ка́к бы (чего́) не...алай-болай чирләп китмәсен — (смотри́те) ка́к бы не заболе́л он; смотри́те, не заболе́л бы он
7) пока́мин алай-болай абайлап өлгергәнче, ул юкка чыккан иде инде — пока́ я сообража́л, в чём де́ло, он уже́ исче́з
8) случа́йно, ча́сом, слу́чаем прост.алай-болай сез врач түгелдер бит? — вы, ча́сом, не врач?
алай-болай сиңа комендант очрамадымы? — тебе́ коменда́нт не встре́тился случа́йно?
••алай-болай булмасын (була күрмәсен) — ка́к бы чего́ не случи́лось (вы́шло, произошло́, приключи́лось)
алай-болай булса (була калса, була калганда) — в слу́чае (чего́); в слу́чае, е́сли что (что-нибудь) случи́тся (приключи́тся, произойдёт)
- алай-болай итүалай-болай булу — случи́ться; приключи́ться, произойти́
- алай-болай килү
- алай-болай китерү -
3 дәлил
сущ.1) доказа́тельство, до́вод, аргуме́нт; свиде́тельство, подтвержде́ние, мотивиро́вка, основа́ниекире кагылгысыз дәлилләр — неопровержи́мые доказа́тельства; неоспори́мые до́воды
төпле дәлил — ве́ский до́вод
ышандырырлык дәлилләр — убеди́тельные свиде́тельства
сүзләрегез шуңа дәлил — слова́ (ва́ши) - подтвержде́ние тому́
нигезсез дәлил — несостоя́тельный до́вод
дәлил китерү (күрсәтү) — привести́ доказа́тельство; аргументи́ровать
2) юр. ули́ка, доказа́тельствоматди дәлилләр — веще́ственные доказа́тельства
туры дәлилләр — прямы́е ули́ки (доказа́тельства)
гаепләргә дәлилләр җитәрлек — для обвине́ния ули́к доста́точно
3) зало́г, знак (чего-л.)дуслык дәлиле — зало́г дру́жбы
килешү дәлиле итеп — в знак примире́ния
См. также в других словарях:
тискәре — с. 1. Берәр нәрсәнең (мәс. тукыманың) өске, уң ягына капма каршы, кире ягы тур. ; сул. и. Икенче, кире як 2. Берәр нәрсәнең уңаена, төп юнәлешенә капма каршы булган чәчне тискәрегә сыйпау 3. Төньяк; төньяктан исә торган (җил тур) 4. күч. Каршы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ипләү — 1. Кулланырга, тотарга, кияргә һ. б. га уңай булырлык итү 2. Урыныннан күчкән яки тәртипсезләнгән нәрсәне кире урынына яткыру, төзәтү чәчләрен ипләп куйды. Бозылган, ватылган нәрсәне төзәтү, көйләү, эшләрлек хәлгә китерү 3. Берәр нәрсәгә, үлчәүгә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ла — кис. 1. Сөйләмгә фамильярлык, тәкәллефсезлек төсмере кертеп, төп фикерне көчәйтү, шуңа басым ясау өчен кулл. Раслау яки кире кагуны белдергән сүзләр янында килеп, шуларның мәгънәсен көчәйтә ярый ла юк ла инде 2. Шарт фигыль форм. янында килеп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лә — кис. 1. Сөйләмгә фамильярлык, тәкәллефсезлек төсмере кертеп, төп фикерне көчәйтү, шуңа басым ясау өчен кулл. Раслау яки кире кагуны белдергән сүзләр янында килеп, шуларның мәгънәсен көчәйтә ярый ла юк ла инде 2. Шарт фигыль форм. янында килеп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тоту — 1. Берәр нәрсәне бармаклар яки корал һ. б. белән эләктерү. Берәр нәрсәгә кул тидерү 2. Нәр. б. хәрәкәтенә комачаулык итү, аларны туктату, тоткарлау. Кем. б. эләктереп алып җибәрми тору 3. Нәр. б. хәрәкәтен вакытлыча туктату, тоткарлау, кичектерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
утырту — 1. Үстерү максаты белән, үсемлекләрнең тамырын, бүлбеләрен, орлыкларын җиргә күмү 2. Утырырга булышу, тәкъдим итү яки мәҗбүр итү. Кая да булса бару, китү өчен урын алуга, урнашуга ярдәм итү машинага утырту и. Кая да булса китү алдыннан урынлашу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чагылу — I. 1. Ялтырау, ялтырап күренү; яктылык нурлары кире кайту. Ялтырау, күренү (нин. б. яктылык шәүләсе тур.) 2. Кешедәге нин. б. рухи хәл, үзенчәлек, уй беленү (хәрәкәтләрдә, йөздә һ. б.). Нин. б. үзенчәлек, билге күренү, беленү 3. Сәнгатьле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгару — 1. Нәрсәне дә булса берәр әйбернең эченнән тышка алу, тышка алып кую. Сыеклыкка батырылган берәр нәрсәне кире алу. Берәр җирдән казып яки тартып алу 2. Каян да булса берәр нәрсәне күтәреп алып чыгу, күчерү 3. Кемне дә булса берәр нәрсәнең эченнән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
